Baba Türkmen Şeyh Bedreddin İsyanı Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal


 

Baba Türkmen Şeyh Bedreddin İsyanı ve Börklüce Mustafa

Yıl 1402… Osmanlı ordusunun Timur karşısında yaşadığı Ankara bozgunundan sonra Musa ve Mehmet Çelebi kardeşler arasında bir taht kavgasıdır başladı.

Musa Çelebi bu taht kavgasında yoksulların ve halkın çıkarını savunduğu için dönemin beyleri ve aristokratlar kendisine yüz çevirdiler…

Musa Çelebi’nin İstanbul’u kuşatması üzerine ise temsil ettiği ya da temsil etmek zorunda kaldığı halk ve ideoloji karşısında egemen güçlerin; etnik köken, din, hatta ayrı devletlerden olma ayrılıklarına bir yana bırakarak Mehmet Çelebi’nin çevresinde sımsıkı kenetlenmeleri hiç de uzun sürmedi.

 

Bu birliktelik, egemen çevrelerin sınıfsal çıkarlarını her şeyin üstünde tuttuklarının tarihsel bir kanıtı olarak kaydoldu zamanın belleğine…

Öyle ki Bizans imparatoru, Musa Çelebi’ye karşı Mehmet Çelebi’yi yardıma çağıracak, o da bu çağrıyı hemen kabul ederek İstanbul’a gelecek, kentte eğlence ile geçirilen üç günün sonunda yanına bir Bizans birliğini de alarak kardeşi üzerine gidecekti…

 

Ne var ki bu girişiminde Mehmet Çelebi, İnceyiz’de yenik düşerek Anadolu’ya geri çekilmek zorunda kalacaktı.

HALKA KARŞI KRALLARIN VE SULTANLARIN ORDUSU

Mehmet Çelebi, Anadolu’da yeniden toparlanıp hazırlanarak kardeşi üzerine bir sefer daha yapmayı amaçlamaktaydı. Dulkadiroğlu ve Sırp Kralı’ndan yardım sağladıktan sonra Rumeli’ye geçti. Evranos Bey ve başka beyler de Mehmet Çelebi’ye katıldı.

Böylelikle Mehmet Çelebi’nin ordusu, Sırp Kralı’nın, Bizans imparatorunun ve Osmanlı beylerinin katılmasıyla iyice güçlendi. Bu ordu, Musa Çelebi’yi sonunda yenilgiye uğrattı. Musa Çelebi öldürüldü. Ama halk arasında onun yaktığı umut ateşi hiçbir zaman sönmeyecekti…

MUSA ÇELEBİ ŞEYH BEDREDDİN’İN KAZASKERLİĞE GETİRDİ

Musa Çelebi’nin bayrağı altında toplananların başında, egemenlerin baskısından bunalmış olan köylüler ve yoksul halk geliyordu.

 

Musa Çelebi, 1411’de, çağının ötesinde ve insanları birleştirici düşünceleri olan Şeyh Bedreddin’i kazaskerliğe getirmişti.

Tarihçi Hammer, Mehmet Çelebi için, “Bütün hayatı boyunca Bizans İmparatoru’nun sadık müttefiki, Türkmen asilerinin korkunç düşmanı, Osmanlı saltanat tahtının dayanağı idi” diye yazıyor.

Musa Çelebi’nin öldürülmesinden sonra Mehmet Çelebi’ye karşı Şeyh Bedreddin’in müridlerinin, arkasından da Şeyh’in başkaldıracak olması ise iki kardeş arasındaki savaşımın salt bir taht kavgası olmadığının en azından Musa Çelebi’nin halk kitlelerinin tepkilerini ve duygularını dile getirdiğinin açık bir kanıtıydı.

 

Çünkü Timur ordularının Anadolu’yu yağmalamaları, Beyazit’in oğulları arasındaki çatışmalar ve bu kargaşadan yararlanan eşkıyanın halka yönelik saldırıları, zaten ezilmekte olan halkı büsbütün maddi ve manevi sıkıntı içine düşürüyordu.

Diğer yandan da saray çevrelerinin, yöneticilerin, medreselilerin ve tarikat yandaşlarının üretmeksizin tüketen asalaklar olarak halkın karşısında yer alması da halkı büsbütün bunaltıyordu.

Yıldırım Beyazit’ten başlayarak yönetici kadronun ahlak açısından da düşkünlük göstermesi, Osmanlı sarayının Avrupa’daki saray yaşamına özenmesi de aynı döneme rastlaması halk üzerindeki olumsuz etkiler bırakıyordu.

BÖRKLÜCE’NİN YOLDAŞLARINA ‘APTAL TÜRKLER’ DİYEN SARAYIN YARDAKÇISI

 

Osmanlı tarihini sarayın gözünden yazan Hayrullah Efendi, Şeyh Bedreddin eylemine katılan Türkleri, ‘idraksız Türkler’ olarak niteleyip, “Börklüce Mustafa nam şahıs Aydın tarafına geçip orada bulunan etrak-i bi- idraki (kafasız, aptal Türkler)’i adı geçen şeyhin meslek ve mezhebini tasdike davet eyledi” diye yazarak ezilen halkı küçümseyen ifadeler kullanması, yönetici sınıfın halka nasıl baktığının açık bir göstergesiydi.

Osmanlı yönetiminin Hıristiyan aristokratlara gösterdiği hoşgörüye karşılık Türkler’e her olanakta acımasızca, gaddarca davrandığı tarihsel bir gerçekti. Örneğin Devşirme Yörgüç Paşa, Kızıl Koca Türkmenleri’nden eşkıyalık ettiği öne sürülen 4 kardeşi ve onların 400 kadar yandaşını bir hile ile yakalamış ve 4 kardeşi öldürdükten sonra, bu 400 kişiyi de bir mağaraya kapatıp dumanla boğdurarak öldürmüş, mallarını yağmalatmıştı.

İLK ÖNEMLİ KALKIŞMA BAŞLIYOR…

Musa Çelebi’nin kardeşi tarafından öldürülmesinden sonra Bedreddin’e 1000 akçe aylık bağlanarak İznik’e sürgün edildi. Bedreddin’in izinden Giden Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal Aydın ve Manisa’da isyan bayrağı açtıklarında Bedreddin İznik’teydi.

 

Olaylar, bütün Anadolu’da halkın padişaha karşı ayaklanmaya hazır bulunduğu bir ortamda patlak verdi. Bu sırada Mehmet Çelebi, Saruhan Valisi Süleyman Bey’e asker toplayarak Aydın yöresinde bulunan Börklüce Mustafa’nın üzerine gitmesini emretti.

ZULME KARŞI BİRLEŞEN YIĞINLARIN ARASINDA YAHUDİ ÖNDERLER DE VARDI

Oysa Börklüce Mustafa, o ana kadar bir kalkışmada bulunmamıştı. Bunun üzerine Börklüce, kimi tarihçilere göre 1415 yılında Şeyh’e inananlardan 6 bin kişilik bir güç topladı. Börklüce’nin yoldaşları arasında Hıristiyan ve Yahudi olan tebaadan insanlar da vardı. Öyle ki ayaklanmanın önderlerinden biri olan Torlak Kemal’in asıl adı Samuel’di Manisalı bir Yahudi aileden geliyordu.

Kendilerini savunmak durumunda kalan Börklüce ve yanındakiler, o zamanlar Stilarion Dağı olarak anılan Karaburun geçitlerini tutup, burada Süleyman Bey ve ordusunu yenilgiye uğratarak kendisini de öldürdüler. Bunun üzerine Mehmet Çelebi aynı görevi, Saruhan ve Aydın’a vali olarak atanan Ali Bey’e verdi. Ali Bey de aynı yerde Börklüce ve yanındakilere yenilince yanında kalan az sayıdaki güçle Manisa’ya zorlukla çekilebildi.

 

MEHMET ÇELEBİ BÜTÜN ORDUYU BÖRKLÜCE VE YOLDAŞLARI ÜZERİNE GÖNDERİYOR

Bu yenilgiden sonra çok öfkelenen Mehmet Çelebi, bütün Anadolu ve Rumeli askerini henüz çocuk yaşta Amasya valisi olan oğlu Murat’ın emrine vererek Börklüce ve yoldaşlarının üzerine amansız bir güç gönderdi. Ancak gerçekte veziriazam Beyazit Paşa yön verdiği bu acımasız ordu, yolda rast geldiği ihtiyar ve çocukları, erkek ve kadınları, yaş ve cins farkı gözetmeksizin, merhametsizce kılıçtan geçiriyordu.

Sonunda Börklüce Mustafa ve yanındakilerin çoğu öldürüldü…

Börklüce’nin tutsak alınarak Efes’e götürüldüğü, orada işkence yapılarak inancından dönmesinin istendiği, onun ise sonuna kadar direndiği, bunun üzerine de asılarak öldürüldüğü, ardından da cesedinin çivilerle çarmıha çakıldığı, böylece kentin içinde dolaştırıldığını yazıyor kimi kaynaklar.

İRİŞ DEDE SULTAN İRİŞ…

Börklüce öldürülmeden önce adamları onun önünde idam ediliyorlarmış ve ölüm anlarında ‘Dede Sultan eriş’ diyorlarmış.

Torlak Kemal de daha sonra Manisa’da asıldı…

 

Bu sırada İznik’te bulunan Şeyh Bedreddin, önce İsfendiyaroğlu’nun yanına gitti. Daha sonra Türkmenlerin yoğun olduğu Deliorman bölgesine geçti. Ancak bir baskın sonucunda yakalanan Bedreddin, yargılanmak üzere Serez’e getirildi. I. Mehmet Çelebi’nin huzurunda toplanan özel bir mahkemede ulema tarafından yargılanan Şeyh Bedreddin, uzun uzun sorgulandı, düşüncelerini uzun uzun anlattı.

BEDREDDİN, ‘KANI HELAL, MALI HARAM’ FETVASIYLA SEREZ’DE ÇIPLAK OLARAK ASILDI

  

Sonunda devlete isyan etmekten suçlu bulundu ve alınan ‘kanı helal, malı haram’ fetvasıyla 1420’de Serez çarşısının içinde çıplak olarak asıldı.

Uzunca bir süre asılı kalan şeyhin cesedi, izdeşleri tarafından indirilerek gömüldü.

Onun kişiliği, düşünceleri ve eylemleri üzerine pek çok tartışmalar yapıldı. Prof. Dr. Çetin Yetkin, Bedreddin’in bir halk adamı, bilinçli bir devrimci olduğunun altını çizerek, halk arasında bugün bile söylenegelen ‘Ben de halümce Bedreddinem’ sözünün, Şeyh Bedreddin’in tarihteki yerini belirlemeye yeteceğini savunuyor.

Şeyh Bedrettin’in mezarı, 1924’te gerçekleşen mübadelede, Simavna’daki tekkesinin bahçesinden alınarak çinko bir kutuda Topkapı Sarayı’nda muhafaza edildi. 1961’de de İstanbul Divanyolu’ndaki 2. Mahmud türbesine gömüldü.

Yusuf Yavuz

Yorum Gönder

0 Yorumlar
* Please Don't Spam Here. All the Comments are Reviewed by Admin.

buttons=(Accept !) days=(20)

Our website uses cookies to enhance your experience. Learn More
Accept !